Soms zit je in een relatie en vraag je je af: “Waarom voelt dit zo zwaar en vermoeiend, terwijl we het eigenljk best goed hebben?” Aan de buitenkant lijkt alles te draaien. Je werk loopt, het gezin functioneert, jullie doen wat moet. Van binnen speelt een ander verhaal. Twijfel. Onrust. De stille vraag of jij misschien degene bent die tekortschiet.
Relatietherapie is eigenlijk individuele therapie en relatietherapie ineen. In mijn praktijk zie ik hoe vaak eigenwaarde in relaties op de achtergrond meedraait. Niet alleen in grote ruzies, juist in de kleine momenten. In hoe je je aanpast, in wat je inslikt, in hoe streng je bent voor jezelf zodra je thuiskomt na een lastige dag. Eigenwaarde is geen luxe extra. Het bepaalt hoe veilig je je voelt in de liefde, hoeveel ruimte je inneemt en of je jezelf nog terugvindt naast de ander. Alles wat zich in jou vanbinnen afspeelt, werkt direct door in hoe jullie met elkaar omgaan. Dat geldt in het bijzonder voor eigenwaarde.
In dit artikel neem ik je mee in de kern van mijn e-book “Boost je eigenwaarde en krijg de relatie die je wenst” waarin ik laat zien hoe eigenwaarde in relaties ontstaat, hoe het zich uit in je dagelijks leven en welke kleine stappen je vandaag al kunt zetten.
Wat is eigenwaarde in relaties?
Met eigenwaarde bedoel ik de manier waarop je naar jezelf kijkt en de toon waarop je innerlijk tegen jezelf praat. Het gaat over de waarde die jij jezelf toekent, ook als iets mislukt, ook als iemand teleurgesteld is, ook als jouw relatie onder druk staat.
Zelfvertrouwen gaat vaak over kunnen. Je kunt iets goed, je presteert, je lost dingen op. Eigenwaarde gaat over mogen bestaan zoals je bent. Met je gevoeligheid, je behoeften, je twijfels en je kracht.
In relaties wordt eigenwaarde zichtbaar in de vragen die onder de oppervlakte spelen.
- Mag ik echt iets nodig hebben van de ander?
- Durf ik eerlijk te zijn als ik bang ben om afgewezen te worden?
- Kan ik een grens aangeven zonder in paniek te raken over de mogelijke reactie?
Wanneer eigenwaarde in relaties kwetsbaar is, ga je je vaak aanpassen, pleasen of juist terugtrekken. Niet omdat je dat leuk vindt, maar omdat je diep vanbinnen denkt dat je anders niet veilig bent.
Hoe eigenwaarde in relaties ontstaat
Niemand begint het leven met de gedachte: “Ik ben lastig” of “Ik ben niet belangrijk.” Deze zinnen ontstaan meestal in de context waarin je bent opgegroeid.
De spiegel van je omgeving
Als kind kijk je naar je ouders, opvoeders en belangrijke volwassenen. In hun ogen leer je iets over jezelf. Hun beschikbaarheid, hun reacties op jouw emoties en de boodschappen die ze herhaalden, vormen het begin van je eigenwaarde.
Misschien herken je uitspraken als:
- “Stel je niet zo aan.”
- “Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg.”
- “Anderen hebben het veel zwaarder.”
Op zichzelf zijn dit losse zinnen. Wanneer ze vaak terugkomen, kunnen ze een innerlijk script worden. Een stem in jou die fluistert: “Mijn gevoel is overdreven. Mijn behoefte is onhandig. Ik moet eerst aan anderen denken.”
Later, in je volwassen leven, neemt dat script plaats aan tafel in je relatie. Je huidige partner ziet misschien alleen jouw stilte, je scherpe opmerkingen, je zorgzaamheid of je neiging om door te pakken. Jij voelt ondertussen oude pijn meeklinken.
Hoe een kwetsbare eigenwaarde zich uit in je relatie
Eigenwaarde in relaties speelt zich af op meerdere lagen tegelijk. In gedrag, in je lichaam en in je gedachten.
Gedrag: de kleine keuzes van alledag
Bij een kwetsbare eigenwaarde zie ik vaak terugkerende patronen. Bijvoorbeeld:
- Je slikt je mening in om geen spanning te veroorzaken.
- Je zegt “maakt niet uit” terwijl het je wel raakt.
- Je probeert voortdurend begripvol en redelijk te blijven, terwijl je vanbinnen moe bent.
- Je legt jezelf later uit dat je “ook niet zo moeilijk moet doen”.
Op korte termijn lijkt dat helpen. De sfeer blijft rustig. Alleen betaal jij de prijs, omdat jij jezelf stukje bij beetje kwijtraakt.
Lichaam: het zenuwstelsel als vroegsignaal
Je lijf is vaak sneller dan je gedachten. Wanneer eigenwaarde in relaties onder druk staat, reageert je zenuwstelsel. Misschien merk je:
- een knoop in je maag zodra je iets wilt zeggen;
- een druk op je borst tijdens een gesprek;
- spanning in je kaken als je je inhoudt;
- vermoeidheid na een avond waarin je vooral hebt “gezeild” tussen de stemming van de ander en jouw eigen grenzen.
Dit zijn signalen dat er iets in jou alarm slaat. Niet om je lastig te maken, maar om duidelijk te maken dat er spanning zit tussen wat je nodig hebt en wat je laat zien.
Gedachten: oude zinnen die blijven draaien
Onder dit alles zitten overtuigingen die vaak al jaren meegaan. Bijvoorbeeld:
- “Ik ben te veel.”
- “Ik stel me aan.”
- “Als ik mezelf laat zien, raak ik de ander kwijt.”
Zolang deze zinnen onbewust blijven, sturen ze je gedrag. Je merkt dan alleen dat je steeds opnieuw in vergelijkbare situaties terechtkomt. De herhaling voelt dan als bewijs dat er iets mis is met jou, terwijl het eigenlijk gaat om een oud script dat nog actief is.
Een korte oefening om bij jezelf stil te staan
Neem even een rustig moment voor jezelf en lees deze stappen in je eigen tempo.
- Ga zitten en leg een hand op je borst en een hand op je buik. Adem drie keer bewust in en uit.
- Denk aan een recente situatie in je relatie waarin je jezelf kleiner maakte dan je bent.
- Merk op wat er nu in je lichaam gebeurt terwijl je daaraan denkt. Voel je spanning, een knoop, leegte, druk, onrust? Benoem dat in jezelf.
- Schrijf daarna één zin op die je toen tegen jezelf zei. Bijvoorbeeld: “Ik overdrijf” of “Ik moet niet moeilijk doen.”
Je hoeft deze zin nog niet te veranderen. Bewustzijn is de eerste stap in het versterken van eigenwaarde in relaties. Je gaat van automatisch naar bewust.
Wat eigenwaarde in relaties níet is
Omdat het woord eigenwaarde veel wordt gebruikt, raakt het soms vermengd met allerlei beelden die er eigenlijk niet bij horen.
Eigenwaarde is geen perfecte buitenkant. Je kunt succesvol zijn, vrienden hebben, een gezin runnen en ondertussen vanbinnen een heel kritische innerlijke stem hebben. De buitenwereld ziet dan iemand die het goed doet. Jij voelt vooral hoe vermoeiend het is om jezelf steeds te moeten bewijzen.
Eigenwaarde is ook geen harde pantserlaag. Sommige mensen lijken onaantastbaar. Ze houden de controle, hebben overal een antwoord op en voelen weinig. Dat geeft tijdelijk rust, maar echte verbondenheid komt niet dichterbij als je jezelf voortdurend afschermt.
Eigenwaarde is evenmin hetzelfde als pleasen en altijd begrip tonen. Altijd de redelijke, begripvolle partner zijn kan er heel volwassen uitzien. Tegelijk kan het betekenen dat jij jezelf en je eigen grenzen nauwelijks nog serieus neemt.
Gezonde eigenwaarde is zacht én stevig tegelijk. Je voelt dat je ertoe doet, je neemt je binnenwereld serieus en je durft in verbinding te blijven, ook wanneer iets schuurt.
Eigenwaarde in relaties begint op de plek waar je ophoudt jezelf te verlaten om de ander te behouden.
De pijlers van gezonde eigenwaarde in relaties
In mijn e-book werk ik met pijlers die je helpen eigenwaarde in relaties stap voor stap te versterken. Ik licht er hier een aantal uit. Deze zijn vrij vertaald uit het boek van Nathaniel Branden, The six Pillars of selfesteem.
1. Bewustzijn: zien wat er in je gebeurt
Zonder bewustzijn kun je jezelf niet ondersteunen. Bewustzijn ontstaat wanneer je pauzeert en jezelf een vraag stelt voordat je automatisch reageert.
Een eenvoudige zin die je kan helpen:
“Wacht even, wat voel ik nu eigenlijk?”
Door dit soort micro-momenten in te bouwen, ga je jezelf meer zien terwijl je in contact bent met de ander.
2. Zelfacceptatie: jezelf meenemen zoals je bent
Zelfacceptatie betekent dat je jezelf niet voortdurend corrigeert naar een onhaalbaar ideaal. Je erkent je gevoeligheid, je tempo, je geschiedenis en je patronen. Niet om alles goed te praten, wel om eerlijk te worden over wat je nodig hebt.
Een vraag die je daarbij kunt gebruiken:
Op welk gebied in mijn leven bestrijd ik mezelf het meest?
Daar waar de strijd het grootst is, ligt vaak veel potentieel voor groei in eigenwaarde.
3. Verantwoordelijkheid nemen: eigenaar van je keuzes
Verantwoordelijkheid nemen is iets anders dan schuld dragen. Het gaat erom dat je erkent dat jouw keuzes, grenzen en reacties invloed hebben.
In relaties zie ik vaak dat iemand wacht tot de ander verandert. Tot de partner iets inziet, excuses aanbiedt of een andere houding aanneemt. Verantwoordelijkheid nemen betekent dat je jezelf afvraagt:
“Wat kan ik vandaag anders doen om dichter bij mezelf te blijven, ongeacht wat de ander kiest?”
4. Zelfexpressie: jouw stem mag klinken
Eigenwaarde groeit elke keer dat je eerlijk uitspreekt wat je voelt, denkt of nodig hebt. Dat hoeft niet groot of dramatisch te zijn. Het kan juist heel klein en concreet zijn.
Voorbeeld:
“Wanneer je je telefoon pakt terwijl ik iets persoonlijks vertel, voel ik me minder belangrijk. Ik wil je vragen of je hem even weg wilt leggen.”
Je geeft woorden aan je ervaring, je blijft aanwezig in het contact en je neemt jezelf serieus.
5. Integriteit: leven in lijn met je waarden
Eigenwaarde wordt voelbaar wanneer je gedrag overeenkomt met wat je belangrijk vindt. Als je zegt dat respect, eerlijkheid of gelijkwaardigheid kernwaarden zijn, vraagt dat ook iets van hoe je met jezelf omgaat.
Een kleine, praktische vraag om jezelf geregeld te stellen:
“Past wat ik nu doe bij wie ik wil zijn in deze relatie?”
Niet als stok om jezelf mee te slaan, maar als kompas om bij te sturen waar dat nodig is.
Van zelfkritiek naar mildheid: oude scripts herschrijven
De innerlijke criticus is vaak creatief en vasthoudend. Hij vindt altijd een argument waarom jij het anders had moeten doen. De criticus is meestal ontstaan in een periode waarin je dat nodig had om grip te houden. In het hier en nu is die stem vaak vooral uitputtend.
Een eenvoudige manier om met die stem te werken:
- Schrijf één concrete situatie op waarin je jezelf onlangs streng hebt veroordeeld.
- Noteer de zin die je toen dacht. Bijvoorbeeld: “Ik verpest alles” of “Ik ben echt een drama.”
- Schrijf daaronder een zin die óók waar kan zijn, maar vriendelijker is. Bijvoorbeeld: “Ik reageerde vanuit oude pijn en had nog geen andere manier beschikbaar.”
Je veegt de oude zin niet weg. Je voegt een tweede perspectief toe. Juist dat geeft ruimte. In die ruimte kan eigenwaarde groeien.
Drie stappen om vandaag je eigenwaarde in je relatie te versterken
Je hoeft niet in één keer alles om te gooien. Eigenwaarde in relaties groeit vaak via kleine, herhaalde bewegingen.
1. Vervang één oude zin
Kies een zin die vaak terugkomt. Bijvoorbeeld: “Ik ben lastig” of “Ik moet niet moeilijk doen.”
Schrijf een nieuwe zin op die menselijker is. Bijvoorbeeld: “Mijn behoeften horen bij mij” of “Het is begrijpelijk dat dit belangrijk voor me is.”
Leg deze zin ergens neer waar je hem vaker ziet.
2. Spreek één behoefte rustig uit
Kies iets kleins. Bijvoorbeeld dat je graag even wilt zitten na je werk, dat je behoefte hebt aan een knuffel, of dat je wilt dat de ander luistert zonder direct met oplossingen te komen.
Je kunt beginnen met:
“Ik vind het spannend om dit te zeggen, en toch wil ik het graag met je delen.”
3. Rond je dag af met één moment van zelfrespect
Aan het einde van de dag kun je jezelf vragen:
“Op welk moment vandaag heb ik mezelf niet weggecijferd?”
Dat mag een mini-moment zijn. Misschien zei je een keer nee. Misschien vroeg je wel om hulp. Misschien voelde je verdriet en liet je een traan toe. Al die kleine momenten zijn bouwstenen van eigenwaarde.
Verder verdiepen in eigenwaarde in relaties
Als je je herkent in deze patronen, ben je niet de enige. Veel mensen die ik begeleid, functioneren ogenschijnlijk goed, terwijl ze vanbinnen twijfelen aan hun eigen waarde in de relatie. Het goede nieuws is dat eigenwaarde geen vaststaand gegeven is. Het kan groeien, met aandacht, oefening en begeleiding.
In mijn e-book “Boost je eigenwaarde en krijg de relatie die je wenst” ga ik dieper in op deze thema’s. Je vindt er meer uitleg over hechting, oude overtuigingen, de rol van je zenuwstelsel en patronen die eigenwaarde in relaties onder druk zetten. Daarnaast bevat het praktische oefeningen en reflectievragen die je helpen om stap voor stap anders naar jezelf en je relatie te kijken.
Wil je verder lezen, dan kun je het e-book downloaden via de speciale pagina op mijn website, waar je ook meer vindt over mijn training “Relaties kun je leren – verbinden zonder jezelf te verliezen” en verwante artikelen over hechting, grenzen en emotionele veiligheid.
Misschien is dit een goed moment om even rustig bij jezelf stil te staan.
- Welke zin uit dit artikel bleef bij je hangen?
- Waar voel je dat jouw eigenwaarde in relaties aandacht nodig heeft?
- Wat is één kleine stap die je vandaag wilt zetten in de richting van meer zachtheid voor jezelf?
Daar begint het. Niet bij een perfect leven, maar bij een steeds eerlijker relatie met jezelf, zodat de liefde die er is ook echt bij je binnen kan komen.
