Waarom het gezonder is om niet zo kritisch te zijn naar jezelf.
“We zijn allemaal onze eigen, ergste critici.” Heb je dat ooit eerder gehoord?
Ja, het is een irritant cliché, maar het is niet zomaar een zin uit een of ander zelfhulpboek. Evolutionair psychologen hebben onze natuurlijke ‘ negativiteitsbias ‘ bestudeerd. Daaruit blijkt dat wij evolutionair geprogrammeerd zijn met een instinct waardoor negatieve ervaringen belangrijker lijken dan ze in werkelijkheid zijn. Met andere woorden: we zijn geëvolueerd om meer gewicht te geven aan onze fouten, fouten en tekortkomingen dan onze successen. Dus waarom zijn we zo hard voor onszelf? In de eerste plaats vanwege de evolutie. Daar zijn we mooi klaar mee. Datzelfde instinct brengt ons in het dagelijks leven voor impactvolle blokkades.
Wie een zondebok nodig heeft, mist zelfkritiek – Loesje
“Zelfkritiek heeft een negatieve invloed op onze geest en op ons lichaam.,” zei Dr. Richard Davidson. “Het kan leiden tot malende, steeds terugkerende gedachten die onze productiviteit verstoren, en het kan ons lichaam beïnvloeden door ontstekingsmechanismen te stimuleren die leiden tot chronische ziekten en veroudering versnellen,” zegt hij.
Maar dat is niet het einde van het verhaal. Er zijn zeker manieren om onze negativiteitsbias te omzeilen en het is bovenal mogelijk om zelfkritiek om te zetten in kansen voor leren en persoonlijke groei. Het is echt waar. Maar laten we eerst eens achterhalen over hoe we hier zijn gekomen…
“Onze hersenen rusten ons uit met een mechanisme om onze geest en ons gedrag te controleren,” zegt diezelfde Dr. Davidson. Het zorgt ervoor dat we, wanneer we fouten maken, we de fout opmerken. En het is helder; als we iets willen leren van een fout, is het van belang dat we deze in de eerste plaats, opmerken. Dat we bewust zijn”.
Echter: alleen maar bewust zijn dat we zijn afgeweken van onze verwachtingen of doelen – of dat nu teveel eten is of niet een dagelijkse to-do-lijst maakt – is niet hetzelfde als onszelf in negatieve spiraal van emoties, naar beneden werken. De valkuil waarin we onszelf begeven, is dat we negatieve betekenis geven aan ons gedrag. ‘het is niet goed te praten dat ik heb nagelaten je niet op de hoogte te brengen’. Met het bewustzijn van de fout, introduceren we het oordeel erover. En we kunnen onszelf daar zó in vastzetten, dat we nalaten de fout te zien als een moment waarin we een les mogen leren. Of überhaupt mogen leren. We brengen onszelf in een cyclus van malende gedachten, liggen s nachts wakker en zo belanden we in de contra productieve kant van zelfkritiek.
Het zal je geenszins verbazen dat zelfkritiek leidt tot somberheid, depressie, angst, middelenmisbruik en een negatief zelfbeeld. Het vermindert de motivatie, de energie om vooruit te komen en door weerstand heen te gaan. Zelfkritiek leidt ertoe dat mensen zich overmatig bezighouden met falen. Of liever gezegd; het vermijden van falen. Kortom, als je jezelf veroordeelt – iemand noemde het laatst dat ie zichzelf emotioneel in elkaar slaat – omdat je slechts drie van de vijf items op je takenlijst hebt voltooid, heb je minder kans om die laatste twee items te voltooien – en toch zijn we geprogrammeerd om in dat patroon te vallen. De cirkel is rond. De vicieuze cirkel.
De paradox van het verhaal: onze negativiteitsbais helpt ons bewust te worden en te ontwikkelen. De werkelijkheid zorgt er echter voor dat ons bewustzijn ervoor zorgt dat we onszelf – bewust of onbewust – naar beneden halen. Het oordeel doet intrede. In plaats van de kans grijpen positieve ervaringen te halen uit het negatieve, gaat het met ons aan de haal en raken we verstrikt in de negativiteit.
De oplossing? Die wordt wel het beoefenen van zelfcompassie genoemd.
Zelf compassie = het beoefenen van uitreiken naar jezelf vanuit dezelfde vriendelijkheid, hetzelfde begrip en dezelfde steun die je zou geven aan de mensen die je lief zijn. In het bijzonder als je geconfronteerd wordt met persoonlijk falen, tekort schieten, fouten en bovenal wanneer je in een moeilijke periode zit in je eigen leven.w
Ik heb het een en ander gelezen en bekeken van Dr. Kristin Neff. Zij heeft een passie voor zelfcompassie en draagt dit overal ter wereld, uit. Zij zegt: ‘het grootste hiaat in het beoefenen van zelfcompassie is de angst om zelfgenoegzaam over te komen’. Met andere woorden: we hebben kennelijk de overtuiging dat lief, aardig en mild zijn voor jezelf, geassocieerd wordt met egoïsme. Met zelfingenomenheid. Volgens Dr. Neff is het precies tegenovergesteld: ‘zelfmedeleven leidt tot grotere zorg voor anderen dan zelfkritiek ooit zou doen’. Want wie zichzelf volledig accepteert, ziet de onschuld van de ander (uit: een cursus in wonderen).
Wanneer we dat mentale gebabbel loslaten en onszelf accepteren, wordt het rustiger in ons brein. En daarmee in ons leven
3 stappen naar zelfcompassie
Het ontwikkelen van een benadering van zelfcompassie en een bereidheid om los te laten begint met oefenen. Dus waar en hoe te beginnen?
De eerste stap naar zelfcompassie is om je kritiek vriendelijk tegemoet te treden. Als je innerlijke criticus zegt: “Je bent lui en waardeloos“, antwoord dan met een herinnering: “Je doet je best” of “We hebben allemaal goede en minder goede dagen“
Er zijn dagen dat ik hoog in mijn energie zit. Ik heb zoveel energie dat ik sport, werk en ook nog leuke dingen doe met anderen. O ja, en op zulke dagen eet ik super gezond. Én er zijn dagen dat ik mezelf achter mijn broek moet zitten, langzamer ga dan ik zou willen en vooral; s avonds uitgeput op de bank zit met een kop koffie om beetje alert te blijven. Het zijn ook die momenten waarop ik net iets té gemakkelijk kook en dus ongezonder. En de meeste van de tijd ga ik heen en weer tussen energiek en vitaal tot futloos en moe. Het punt hier: ik ben niet de enige. De kunst is om jezelf zo nu en dan gewoon een off-day te gunnen. je bent geen machine. Benut deze dag al netflixend, koffie drinkend, op de bank hangend. Of iets dergelijks. En laat dan vooral het oordeel hierover, achterwege. Zie het als een moment van opladen. Een dag van nietsen komt je toe. Blijf in het moment en geniet ervan.
De tweede stap is jezelf erkenning te geven voor alle kleine dingen die je doet. Het is demotiverend om dag in dag je inzet te leveren en het gevoel hebben dat het niet gewaardeerd wordt. Dat jij niet gewaardeerd wordt. Het is nog destructiever als je jezelf daarin niet ziet. Dus merk alle kleine stappen op die je zet. Heb je 5 minuten pauze genomen terwijl je anders gewoon doorgaat, zie het. Voel het. Glimlach naar jezelf. Kleine gebaren geven uiteindelijk een groots effect. Geef jezelf waardering voor hoe je bent omgegaan met een lastige situatie, je bent in de tram opgestaan voor die oudere dame. Wat het ook is, zie jezelf. Sta er heel even bij stil.
De derde stap is dat je jezelf vergeeft voor datgene wat je niet wist voordat je geleerd hoe het wel kan. Dit is een hele belangrijke stap. Zelf heb ik ondervonden hoezeer ik mezelf een aantal keuzes heb verweten. Het verwijt hierover had behoorlijke impact op mijn handelen daarna. Ik ging compenseren, de zachte heelmeester uithangen. Met alle gevolgen van dien. Pas toen ik me realiseerde dat ik deze keuzes had gemaakt op basis van de kennis van toen, kon ik voelen dat ik onschuldig was en ben. Er kwam ruimte om mezelf te vergeven. Ik kon daarna andere keuzes maken zonder dat ik me schuldig voelde. Realiseer je dat het best een makkelijke weg is om vast te houden aan verkeerde keuzes of situaties uit het verleden. En jezelf daarvoor emotioneel te straffen. Het vraagt namelijk jezelf in de ogen kijken – de realiteit zien – om vervolgens de moedige stap te nemen iets te doen met waar je je bewust van bent geworden. Het oordeel houd je op je plek. Het bewustzijn en de bereidwilligheid om daarmee aan de slag te gaan, brengt je vooruit.
Reflecteer, evalueer, groei met kracht en beweeg naar meer wijsheid. Elke ervaring brengt een nieuwe kans om te oefenen met zelfcompassie. Val gerust zo nu en dan terug in je oude valkuil. Het her-innert je eraan wat je te doen staat. En daarbij: 3 geslaagde momenten van zelfcompassie oefenen is altijd nog beter dan helemaal niets doen.
Recente reacties