Empathie is het antwoord

Empathie is het antwoord

De meesten van ons willen het goede doen. Of dit nu gaat over onze relatie, de opvoeding, de minder bedeelden onder ons of de vluchtelingen die huis en haard achterlieten. We zouden willen dat we iets konden doen. Echter, als we in de situatie zitten, hebben we de neiging het goede doen in te ruilen voor vermijding, de andere kant opkijken…de makkelijke weg zeg maar. We gaan het niet aan met onze geliefde uit angst om gekwetst te worden, we koken niet iets meer voor onze buren uit onzekerheid of ze het wel waarderen. We steken niet actief onze handen uit de mouwen om vluchtelingen te helpen. Het kan weleens teveel zijn. Lichtelijk schuldig voelend wentelen we ons nogmaals in ons eigen bevoorrechte leventje. Shoppen nogmaals online, plannen een etentje met vrienden en boeken een nieuwe vakantie. Ik doe het, jij doet het, wij hebben met elkaar de neiging dit te doen. Dit is een natuurlijke reactie. Ondanks dat we het goede willen doen.

Empathie tonen is de allerbeste vervolg op ‘Sorry’

Schuldgevoel geeft ons een moreel kompas en tegelijkertijd kan het ons in mechanismes doen ronddolen die onze verbinding met anderen en onszelf, schaden. Dé oplossing om jezelf te verlossen van schuldgevoel, is jezelf toestaan in de schoenen van de ander te staan. Te voelen wat de ander voelt. Jezelf daarvoor openstellen. Empathie nodigt je uit om niet meer te denken in goed of fout (de stem van het ego) maar juist om contact te maken met de pijn van de ander. Dat is overigens precies de reden waarom we de neiging hebben om empathie voor de ander te vermijden: het doet pijn om de pijn van de ander te zien en daar zo dichtbij te komen. En toch is empathie de sleutel om van je schuldgevoel af te komen. Het voorziet in een krachtige drijfveer om de ander te helpen zijn/haar kwetsuur te herstellen en tegelijkertijd help je jezelf door verantwoordelijkheid te nemen en door je eigen pijn heen te gaan.  Hoe kun je dit in de praktijk brengen?

Stel je maar eens voor: Gerald is manager en hij heeft Joska toegezegd dat zij de promotie krijgt waar ze al die tijd al op wacht. Eigenlijk praat Gerald voor zijn beurt want het is uiteindelijk Mira die daarover de eindbeslissing neemt. Als de dag aanbreekt waarop bekend wordt wie de volgende teamleider wordt, is het niet Joska die de job krijgt, maar André. Joska is boos op Gerald. Ze voelt, naast teleurstelling, de pijn van het verlies van vertrouwen in haar manager. Gerald heeft 2 keuzes; ofwel Joska uitleggen dat hij er écht vanuit was gegaan dat hij Mira’s steun had in deze, of hij luistert; is aanwezig bij het verdriet dat Joska heeft. Laat haar in alle ruimte haar verhaal doen, sluit aan bij haar teleurstelling en blijft ontvangen. Ook als hij voelt dat het hem ook raakt. Hij voelt zich schuldig.

We kennen ongetwijfeld allemaal die momenten zoals hierboven beschreven. In heel veel verschillende contexten kunnen we ons schuldig voelen over de onhandige keuzes die we maken. En de geschreven en ongeschreven regels die we overtreden; het vertrouwen dat we daarmee op het spel zetten. We ontkennen, gaan excuses aandragen en/of in heel veel gevallen, gaan we over tot onszelf bekritiseren. Een belangrijke instand-houder van schuldgevoel.

We kunnen anderen niet kwetsen zonder onszelf te kwetsen. We kunnen niet niet-integer zijn zonder onze eigen integriteit te verliezen. Er is een wetmatigheid die zegt dat wat we anderen aandoen, we onszelf aandoen. Zolang we onszelf blijven bekritiseren, verandert er niets aan ons slecht voelen over onszelf. We hebben zelf-compassie nodig om verder te kunnen. Je verontschuldigingen aanbieden is de eerste stap, empathie tonen is de tweede stap en een verontschuldiging naar jezelf maken, is de stap die alles bij elkaar brengt: de ander voelt zich erkent en jijzelf bevrijdt je van het juk dat schuldgevoel heet. Je hebt spijt van wat er is gebeurd en tegelijkertijd kun je jezelf in de ogen kijken met het gevoel dat je menselijk bent, foutieve keuzes maakt – bewust of onbewust – en dat je jezelf daarvoor mag vergeven. Leren van onze ervaringen betekent dat we leren lief te hebben in de onvoorwaardelijkheid van vergeving.