Ben je als stiefmoeder een orgaan in een vreemd lichaam?

Je hebt de liefde van je leven gevonden, hij of zij voldoet aan alles en met de liefde komen ook kinderen uit de vorige relatie mee. Je droomde altijd al van een gezin en hoe meer zielen hoe meer vreugde. Je voelt je steeds comfortabeler in de rol van stiefmoeder.
Maar vergis je niet. Schijn bedriegt soms. Je mag nooit echt helemaal mee doen en als een orgaan in een vreemd lichaam kun je elk moment afgestoten worden. Dit besef biedt ook opluchting en bespaart een hoop gedoe. Want aan een Barbamama heeft het kind geen behoefte, die voelt dat gelijk. En het ontslaat je van alle vervelende taken die ook bij moederschap horen. Jij hoeft alleen maar te helpen daar waar nodig, zonder verwachtingen of claims. Dring je niet op. En wat heerlijk dat je driftbuien en ander ongewenst gedrag aan haar kunt overlaten!

Stiefouderschap

Een stiefmoeder zijn is ongeveer de meest ingewikkelde rol in de dynamiek van het gezin. Het is niet voor niets dat we alleen al het woord, mede door de sprookjes, associëren met boos en slecht. Dit schrijven is bedoeld om meer inzicht en daarmee meer begrip te bieden in het stiefouderschap. We willen het imago van ‘slecht en gemeen’ opvijzelen en laten zien wat ervoor nodig is om een gelukkige stiefmoeder te zijn. Het is echt mogelijk.

Jezelf opdringen werkt averechts

Tempo

Maaike en Arno zijn sinds 5 jaar een stel. Arno brengt twee kinderen (9 en 12 jaar) mee in deze relatie. Voor Maaike die aangeeft veel van kinderen te houden, is het een welkome verrijking van hun liefde voor elkaar. Ze vormen vanaf het begin van hun relatie een gezin. Maar anders dan Maaike had gedacht, blijkt het gezinsleven en haar rol als stiefmoeder, toch een stuk lastiger dan ze van tevoren had bedacht.
Als we Maaike en Arno als voorbeeld nemen, illustreren we wat in deze situatie de meeste kans van slagen heeft. Als Maaike het op kan brengen, doet ze geen actieve pogingen zichzelf in de levens en de harten van de kinderen op te dringen. Ze laat de kinderen het tempo aangeven en geeft hen de leiding in het opbouwen van een relatie. Dit betekent ook dat Maaike de opvoeding en alles wat daarbij komt kijken, overlaat aan de ouders. Het ingewikkelde is natuurlijk dat Maaike ook onderdeel is van het gezinsleven, dus ook van het huishouden. Hier kunnen ook situaties voorkomen die Maaike niet zullen bevallen.

Ondergeschikt

Het vraagt van Maaike dat ze ernaar kijkt, wacht en de situatie, uit het zicht van de kinderen, later bespreekt met Arno. Het is dan aan hem of ze daar iets aan wil doen of niet. Voor Maaike is dat best een worsteling; lippen op elkaar, je irritatie niet onmiddellijk uiten maar daar een geschikt moment voor vinden en toekijken. En bovenal; je verwachtingen en wensen ondergeschikt maken aan het proces. Dit is de manier om te investeren in de relatie met de kinderen van je lief. Dit voorbeeld geeft ook weer waar wij als vrouwen en stiefmoeders grote kans hebben de plank mis te slaan. We willen zorgen en hechten grote waarde aan goede relaties. We willen graag deel uitmaken van het gezinsleven en van betekenis zijn. En we willen als volwassen vrouw al niet dat andermans kinderen zoveel invloed uitoefenen in jouw leven.

Stiefmoeder versus moeder

De stiefmoeder versus moeder-reis van Maaike en Arno was een hobbelige weg, met momenten waar vooral Maaike het niet meer zag zitten en twijfelde over hun relatie. En toch hebben ze doorgezet en samen een route naar wederzijds begrip en steun gevonden. Maaike heeft uiteindelijk andere keuzes kunnen maken voor zichzelf. Ze heeft haar verwachtingen bijgesteld en haar handelen daarop kunnen afstemmen. Arno heeft haar gesteund in dit proces. Maaike: ‘Hoe meer ik kon accepteren dat ik de toeschouwer was in de band tussen moeder en kinderen, hoe meer ik mijn verwachtingen kon loslaten over het romantische gezinstafereel, des te meer initiatief er kwam van de kinderen richting mij. Steeds beter begon ik te begrijpen dat hun negatieve houding ten opzichte van mij niet zozeer met mij te maken had, als wel met hun gevoel van loyaliteit richting hun moeder.’

Wij vrouwen willen zorgen, en hechten grote waarde aan goede relaties.

Verwachtingen

Door de vroege dood van mijn eigen moeder kwam ik zelf al jong in aanraking met vrouwen die de behoefte voelden te moederen over mij. Zo’n schattig klein meisje zonder moeder, daar wil je je toch over ontfermen?! Het riep bij mij een diepe weerstand op en ik deed er alles aan om het deze vrouwen zo moeilijk mogelijk te maken. Op zulke momenten veranderde het engeltje in een afschuwelijk monster. Ik had wel succes, want ze verdwenen in alle gevallen weer van het relationele toneel.
Pas toen ik volwassen was, begreep ik dat er met deze vrouwen op zich niet zoveel mis was. Zij tastten echter met hun zorgbehoefte de loyaliteit aan die ik voelde naar mijn moeder. Nu ik als gezins- en relatietherapeut o.a. samengestelde gezinnen begeleid, voel ik compassie voor de vrouwen die met de beste intenties zich storten op de kinderen van hun lief. Ik luister naar hun verdriet, frustratie en naar hun teleurstellingen. Veelal leiden de daarbij behorende verwachtingen tot relatiecrisissen, want ze voelen zich niet gesteund door hun partner. De partner zit in een spagaat tussen geliefde en kinderen, en voelt zich meestal reddeloos spartelen in dit spanningsveld.

Barbamama

Wat is belangrijk om je te realiseren in je rol als stiefmoeder? Om te voorkomen dat je gaat lijden onder het, wat wij noemen, het Barbamama syndroom? In de eerste plaats het besef dat je, als je kiest voor een relatie waar kinderen aanwezig zijn, ook kiest voor een relatie waar het omgaan met verlies en verdriet onderdeel is van je huidige bestaan. Je geliefde heeft al eens gekozen voor een gezin, er is sprake geweest van een scheiding. Veelal betekent dit verlies van de mooie herinneringen, maar ook verlies van alle dromen voor de toekomst. Ook de kinderen dealen met verlies, verdriet en loyaliteitsconflicten na de scheiding of van dood. Als je erkent dat jouw relatie met je partner een andere is dan die uit de relatie waar kinderen uit zijn voortgekomen, ben je op weg om een gelukkige stiefmoeder te worden. Uit gesprekken met stiefmoeders is gebleken dat de angst voor de afwijzing van de kinderen, veel invloed heeft op het maken van onhandige keuzes. Die keuzes leiden niet zelden tot controlebehoefte en krampachtigheid.

Een gelukkige stiefmoeder weet waar de invloed ligt en laat de rest achterwege

In plaats dat je de kinderen dichterbij haalt, duw je ze in deze kramp alleen maar verder van je af. Een gelukkige stiefmoeder weet waar ze invloed op heeft en laat al het andere achterwege. Dit betekent concreet dat je in de opbouwende fase van de relatie met de kinderen, eigenlijk alleen maar pannenkoeken hoeft te bakken. Laat zien dat je een leuk mens bent in plaats van de heks in het sprookje. Meer hoef je niet te doen. Erken ook dat de verantwoordelijkheid en taken omtrent opvoeding primair liggen bij de ouders. Je geliefde en haar ex, in geval van scheiding. Zij nemen de beslissingen, en zij hebben het recht te kiezen naar welke waarden ze willen opvoeden. Als je het er niet mee eens bent, draai je jezelf om en loop er van weg. Als je partnerrelatie goed is, luistert je geliefde op een geschikt moment naar jou en is hij bereid te leren van jou als toeschouwer. Tenslotte heeft elke ouder haar blinde vlekken en is het soms lastig als je er middenin zit, een adequate opvoedingsreactie te geven. Jouw blik kan aanvullend zijn. Maar wees niet gekwetst als blijkt dat je lief in de uitvoering afstemt met de andere ouder. Tenslotte komt dat de kinderen ten goede en daarmee ook jouw relatie met de kinderen. Met andere woorden; cijfer jezelf niet weg maar maak jezelf ook niet belangrijker en alleswetend.

De zijlijn

Wat ingewikkeld en lastig is in de rol van stiefmoeder, is dat ze in deze positie grote offers leveren en dat de vruchten van deze investeringen soms jaren duren voordat deze voelbaar worden. Een gelukkige stiefmoeder is dus niet alleen in staat om aan de zijlijn van het gezinsleven te bivakkeren, het vraagt ook nog eens veel begrip en geduld aan die zijlijn. Het is geen kwestie van gedogen, het is echt een kwestie van accepteren en willen

Today two families become one. So please pick a seat not a side

Maak je verwachtingen en wensen ondergeschikt aan het proces.

Maaike: ‘Imiddels ben ik mijn positie aan de zijlijn gaan waarderen. Heb geanticipeerd op wat de kinderen me aangaven. Dit heeft een stevige basis gelegd, hoewel ik me altijd realiseer dat ik ergens in de derde cirkel verblijf. Door mijn lief te laten met de kinderen, heb ik de vrijheid mijn leven te leiden zoals ik dat wil. Okay, soms zou ik het weekend dat de kinderen er zijn, liever even samen naar vrienden gaan, maar het is nu eenmaal part of the deal die je ergens aan het begin al maakt. Ontkennen of er tegen ingaan werkt averechts. En hoe heerlijk is het dat ze alle beslommeringen, schoolactiviteiten, kleren kopen en andere zorgen met de ex mag uitpluizen! Het is belangrijk voor de kinderen dat mijn lief en de moeder van de kinderen dat samen kunnen en doen. Ik voel mij comfortabel in het bonus-stiefmoederschap.’
Juist omdat de rol van stiefmoeder zo’n ingewikkelde is en het niet zelden tot spanningen in de relatie leidt, adviseer ik om te wachten met samenwonen. Overigens geef ik dat advies alleen als ze er expliciet om vragen en dat gebeurt nog weleens. Het is echt makkelijker je rol als stiefouder vorm te geven en de kinderen te laten wennen aan nieuwe situaties en elkaar, als je niet voortdurend in die relationele dynamiek zit. En eerlijkheidshalve moet ik erbij vermelden dat samenwonen ook vaak een manier is om zo snel mogelijk weer in het ‘oude’ te geraken; het gelukkige gezinnetje. Als je bovenstaande tekst goed gelezen hebt, weet je dat het imiteren van het oorspronkelijke gezin per definitie een slechte keuze is. Het oude krijg je nooit terug en mag je als partner van de stiefmoeder zijnde, ook niet willen. Je creëert daarmee een illusie die gedoemd is uit te monden in teleurstellingen voor iedereen.’ Kies je voor de liefde en komen de kinderen mee, kies er dan voor een gelukkige stiefmoeder te worden. De kunst van het weglaten is daarin misschien wel de gouden sleutel. Als je laat, komt het naar je toe. Geduld, ervaringen van vallen en weer opstaan, wijsheid, flexibiliteit en acceptatie van wat niet is, zijn de ingrediënten van een positie die net zo waardevol en mooi kan zijn als dat zij ingewikkeld is. Jij mag zeggen wat het gaat worden.
Korte vragenlijst voor de stiefmoeders – of bonusmoeder zoals sommigen ook wel genoemd willen worden –  onder ons:
  • Weet je van jezelf met welke verwachtingen in je relatie naar de kinderen staat?
  • Lukt het je om positief of neutraal te zijn over de ex van je lief?
  • Neem je verantwoordelijkheid voor de negatieve emoties die bepaalde situaties bij  je oproepen? Of leg je de schuld bij je lief of haar kinderen?
  • Als je iets dwars zit, omdat je bijvoorbeeld vindt dat je lief jou niet steunde tijdens  een situatie met de kinderen, maak je dat dan op een later moment bespreekbaar?  En zo ja, geef je dan aan wat je nodig hebt van je lief of breng je het in verwijtende  zin?
Wees oprecht naar jezelf in de antwoorden. Ze geven je een richting waar je je  voordeel mee kunt doen. Met de ‘nee’ kun je voor jezelf nieuwe keuzes maken, met  de ‘ja’ vind je voor jezelf bevestiging dat je investeringen zich vroeger of later  gaan uitbetalen.