door Barbara Veldt | aug 8, 2017 | Hulpverlening, Organisatie, Persoonlijke ontwikkeling, Psychologie
De laatste tijd heb ik vaker gesprekken over ‘erbij willen horen’, zowel privé als met clienten. Het is en blijft een fascinerend thema. Erbij horen voorziet in ons collectieve verlangen onderdeel te zijn van iets groters dan wijzelf en tegelijkertijd kan het ons psychologisch welzijn aantasten als we er niet ( meer ) bijhoren.
Toch heb ik zien gebeuren hoezeer mensen zichzelf verliezen in erbij willen horen. Het verlangen om onderdeel te zijn van een groep – en daar identiteit aan te ontlenen – lijkt soms groter dan dichtbij jezelf blijven. Het conformeren aan de groep kan ervoor zorgen dat het individuele welzijn verloren raakt. En zorg je daar wel voor, lig je eruit. Ik zie het zelfs in gezinnen gebeuren; een jongere die wil differentiëren ( mag ik anders denken, voelen ed. ?) van zijn gezin en daardoor, meestal door crisis te forceren, buiten het gezin wordt geplaatst. Het gebeurt.
Perspectief verliezen
We kunnen onszelf verliezen in dat verlangen onderdeel te zijn van. Doordat we zó opgaan in het gevoel ‘ik doe er toe’ ‘ik ben waardevol’ ‘ik word gezien’ ‘ik ben geliefd’ zijn we tegelijkertijd kwetsbaar. Gisteren maakte ik iets mee wat dit in een notendop illustreert. Een wielrenner reed aan de verkeerde kant van de weg. Ik reed op datzelfde fietspad en hij kwam mij tegemoet. Hij zat echter zo in zijn snelheid en focus, dat hij mij begon uit te foeteren dat ik in de weg reed. Zich totaal niet bewust van waar hij zich bevond. Ik was te beduusd om überhaupt te reageren. Maar het is een mooie metafoor wat er kan gebeuren als je opgaat in iets; je verliest perspectief. Je vergeet waar je werkelijk bent en je interne waarden raken verstoord. Ook ontgroeningen om bij een studentenvereniging te mogen, zijn daar een bekend voorbeeld van.
De moraal van het verhaal; zowel ergens bij willen horen als je buitengesloten voelen, kan schaden.
De wij-zij wereld waarin we leven
Zelf vind ik de periferie van het grotere geheel een fijne plek. Ik overzie wat er gebeurt, doe zo nu en dan een stap naar het midden maar houd genoeg ruimte om me weer als toeschouwer op te stellen. Ik hoor nergens en overal bij. Als ik het opschrijf klinkt het bijna alsof ik mijn eigen veiligheid daarmee borg. En misschien is dat wel zo. Het zorgt er in ieder geval voor dat ik niet ‘ingezogen’ wordt. Het geeft helderheid over mezelf en mijn omgeving én ik word niet afhankelijk van goedkeuring noch afkeur. Want dé manier voor groepen om de interne banden strak te houden, is om de wereld in wij-zij onder te verdelen. Met alle negatieve feedback over ‘zij’ die daarbij hoort.
Als je een bewuste observator bent van mensen en de omstandigheden, verbind je je met het goede. Wat daarvoor nodig is, is dat je zowel kunt inzoomen als het grotere geheel blijven zien. Als systeemtherapeut doe ik dit dagelijks. Het is de enige manier om meervoudig partijdig te kunnen zijn. Alle waarheden liggen naast elkaar en mogen gezien en gehoord worden. De ene niet meer of minder waar dan de andere.
Maar ook in mijn privé hecht ik (meestal onbewust) grote waarde aan samenzijn zonder erin op te gaan. Samen en vrij. Vrij en toch samen. Of zoals een engels spreekwoord zegt; ‘be together but not in each other’s pockets’. Het zorgt ervoor dat je én dichtbij je eigen waarden blijft én openstaat voor anders. Het voorziet in een open, accepterende houding, je blijft weg van alle drama én zelfs als alle veilige omstandigheden wankelen, blijf jij overeind.
door Barbara Veldt | aug 4, 2017 | Persoonlijke ontwikkeling, Psychologie
De manier waarop we naar onszelf kijken, hoe we daarover denken en evalueren, bepaalt de mate waarin we tevreden over onszelf zijn. Hoe zit het met jouw eigenwaarde?
Stel het je eens voor. Je staat voor de spiegel en kijkt naar de reflectie van jezelf. Wat zie je dan? Dat je vandaag een slechte haardag hebt? Of juist een ondeugende twinkeling in je ogen? Heb je de focus op de vetrolletjes die zich tonen? Of merk je op dat je kont in die nieuwe spijkerbroek goed uitkomt? Of kan het mogelijk zijn dat je ziet in de spiegel welke veranderingen je hebt doorgemaakt in je ontwikkeling van de afgelopen jaren? Wij vrouwen zullen bij het kijken in de spiegel onze aandacht op hele verschillende aspecten van onszelf leggen. De manier waarop we de blik op onszelf werpen, hoe we over ons zelf denken en onszelf evalueren bepaalt de mate waarin we tevreden over onszelf zijn. Onze eigenwaarde geeft eigenlijk de richting aan hoe we naar onszelf maar ook naar de wereld om ons heen kijken.
Jezelf echt kunnen zien
Danique is 35 jaar en staat voor de spiegel die hangt in mijn praktijkruimte. Ik zie lichte weerstand in haar lichaamstaal als ik haar dit verzoek doe. Schoorvoetend gaat ze ervoor staan en blijft met haar ogen naar de grond staren. Ik vraag haar in de spiegel te kijken, de tijd hiervoor te nemen en daarna op te schijven wat ze ziet. Ze doet netjes wat ik van haar vraag en wat er dan gebeurt, had ik niet kunnen voorzien; ze sjort aan haar blouse, de rits van haar laarsjes trekt ze wat hoger dicht en daarna blijft het stil. Wel richt ze haar blik weer naar beneden. En dan spreekt ze; ‘als ik naar mijzelf kijk, kijk ik alleen maar naar wat ik aan heb. Ik kijk eigenlijk helemaal niet naar mij. Ik zie mezelf niet echt. Helemaal niet eigenlijk’. Het ontbreekt Danique aan een gezond gevoel van eigenwaarde.
Het verschil
De begrippen ‘zelfbeeld’ en ‘eigenwaarde’ wordt wel eens gebruikt als ware deze begrippen synoniem aan elkaar. Niets is minder waar. Zelfbeeld is het concept dat we van onszelf hebben; opgebouwd uit een grote schakering aan beelden en overtuigingen, eigen gemaakt in de loop van ons leven. Eigenwaarde daarentegen is de mate waarin we ons zelfbeeld goed – of afkeuren. Of zoals ik het ook weleens uitleg om het verschil te duiden; eigenwaarde is de mate waarin we aan onszelf geven, compassie met onszelf hebben. Zelfbeeld is de slotsom van hoe we van jongs af aan behandeld zijn door anderen en wat anderen ons vertelden. Het is het antwoord op de vraag hoe jij denkt dat anderen over jou denken. Eigenwaarde is uiteindelijke conclusie die we hierover trekken. Dus ‘niemand moet mij’ of juist ‘ik ben geliefd’ zijn opmerkingen die eigenwaarde weerspiegelen.
Knopen doorhakken
De ingewikkeldheid ervan illustreer ik aan de hand van het volgende voorbeeld. Onna wordt door mij gecoacht op haar gevoeligheid. Ze neemt zoveel hooi op haar vork, dat haar lichaam en haar mentale welzijn continue onder hoogspanning staan. Met alle gevolgen van dien; overspoeld worden door heftige emoties afgewisseld met somberheid. Ze weet dat ze, om weer energie te krijgen en zich fijn te voelen, andere keuzes te maken heeft. Haar relatie wordt gekenmerkt door een partner die veel kritiek op haar heeft, haar werk vraagt teveel van haar en ze heeft nauwelijks nog energie om de dingen te doen waar ze blij van wordt. Ronddraaien in kringetjes noemt ze het zelf. Maar om dergelijke keuzes te maken – knopen door te hakken – is moed voor nodig. En daaraan ontbreekt het haar. Denkt ze. Als we het over haar ouders hebben, zegt ze; ‘mijn ouders hebben mij ongelooflijk goed geleerd hoe ik zekerheid kan verwerven. Wat ze me echter niet meegegeven hebben, is eigenwaarde. Zelfs toen ik ervoor uitkwam dat ik ook op vrouwen val, hadden zij het over zekerheid. Over dat ik het onnodig moeilijk maak voor mezelf en dat de samenleving niet zit te wachten op een vrouw die relaties onderhoudt met mannen én met vrouwen. En hoe zou mijn toekomst er wel niet uitzien?!’.
In relatie met jezelf
De waarde die we geven aan onszelf geeft grotendeels richting aan hoe de denken, handelen en de wereld tot ons laten komen. Het heeft grote invloed op vele vlakken. Ons werk, onze persoonlijke ontwikkeling en ook hoe we in relaties staan, in het bijzonder de relatie met onszelf én die met de intieme ander. Het beïnvloedt dus hoe en in welke mate we naar onszelf kijken als we voor de spiegel staan. De fundering van ons gevoel van eigenwaarde wordt gelegd – ja daar komt ie weer – in onze jeugd. De manier waarop onze ouders en later ook belangrijke anderen, bewust en onbewust met ons omgaan en communiceren – maar ook wat ze voorleven – bepaalt hoe we onszelf evalueren. En wat onze ouders voorleven, is over het algemeen gebaseerd op traditionele waarden. Hoe ze met ons omgaan en welke boodschappen ze ons meegeven, vindt echter de oorsprong in hoe bewust ze zich zijn van de opvoeding, welke stukken onze ouders zelf nog uit te zoeken hebben en wat de wisselwerking is tussen oudertemperament en dat van het kind. Eigenwaarde is een complexe optelsom waarbij het geheel meer is dan de som der delen.
De boodschap die je meekrijgt
Onna is een intelligente vrouw dus zij heeft grotendeels de puzzeldeeltjes wel bij elkaar; haar vader, geboren in de oorlog, is een angstige man die gedurende de opvoeding van haar en haar broer, voornamelijk boodschappen meegeeft die zijn angsten weerspiegelen. ‘dat kun je beter niet doen’ ‘pas je op’ en ‘dat is niets voor jou’ zijn voorbeelden hiervan. Het straalt geen vertrouwen uit, hooguit zorg. In combinatie met de passiviteit die Onna’s vader liet zien, geen krachtige bron om als jong kind eigenwaarde uit te putten. Haar moeder daarentegen lijkt een krachtige vrouw; werkend, zorgt goed voor de kinderen maar Onna beschrijft haar tegelijkertijd als een wat ‘koude’ vrouw. Zelf zegt ze hierover; ‘achteraf zie ik mijn moeder als een vrouw die gericht was op haar eigen behoeften. En als daaraan door mijn vader of door ons als kinderen niet voldaan werd, kon ze zich dagenlang hullen in stilzwijgen’. Kort door de bocht gesproken zouden we kunnen veronderstellen dat Onna’s moeder dit gedrag inzette om uiteindelijk te krijgen wat ze nodig had. Manipulatie. En met succes want zowel de vader als Onna en haar broer liepen op eieren als het ging om hun moeder. Stel je maar eens voor welke boodschap je daar als kind uithaalt?!
Wie jij bent wordt wel duidelijk als je in de spiegel van je eigen hart kijkt. Vrije vertaling naar: C. Jung
Leven vanuit je kracht
Eigenwaarde. Een belangrijk fundament maar zonder enige vanzelfsprekendheid. Mensen met lage zelfwaarde hebben de neiging zichzelf te bekritiseren, zijn streng en oordelend naar zichzelf. Maar ook naar anderen. Het tegenovergestelde is dat mensen met genoeg eigenwaarde vergevingsgezind zijn naar zichzelf, eerlijk en verantwoordelijk zijn en milder zijn ten aanzien van fouten die ze maken. Een gezonde dosis eigenwaarde maakt ons niet egoïstisch of narcistisch. Het zorgt er niet voor dat we misbruik maken van anderen of anderen gebruiken ter ere en glorie van onszelf. In tegendeel. Jezelf waardevol achten betekent juist dat je goed voor jezelf zorgt, je grenzen bewaakt en vanuit je eigen kracht leeft. Gezonde dosis eigenwaarde betekent ook dat je je bewust bent van je eigen emoties, daarin de juiste balans houdt en serieus en speels gelijke tred houdt.
Dat de balans bij Onna zoek is, is duidelijk. Haar hoog gevoeligheid, perfectionisme, haar geschiedenis, de keuze van haar relatie én het niet volledig geaccepteerd voelen van haar lesbisch zijn, maakt dat ze zichzelf gevangen houdt in negativiteit. Met als gevolg dagen die gekenmerkt worden door somberheid en het niet meer zien zitten. De bron van haar slecht voelen, is wel haar lage eigenwaarde. Ze is gaan geloven dat ze niet goed genoeg is, dat ze het leven eigenlijk niet aankan. Én dat ze het niet waard is om van te houden. Vergis je niet. Vanaf de buitenkant oogt Onna als een succesvolle carrièrevrouw die haar leven goed op orde heeft.
Ergens bij horen
Wat is een mogelijke relatie tussen eigenwaarde en homosexualiteit? Er is hier wel wat onderzoek naar gedaan. Zo blijkt bijvoorbeeld dat een belangrijke ingredient van eigenwaarde is dat je het gevoel hebt ergens bij te horen. Of het nu je gezin is, een vriendengroep of het team waar je deel uit maakt, we willen onderdeel van iets uitmaken. Het blijkt dan ook dat de eigenwaarde van minderheidsgroepen in de samenleving lager is. En hetzelfde geldt voor vrouwen ten opzichte van mannen. We zijn zogezegd, dubbel belast. En dan heb ik het er nog niet over wanneer we vrouw zijn, lesbisch én gekleurd.
Als ik terugga naar Danique, de vrouw die voor de spiegel stond, is dit haar waarheid geworden. Danique; ‘ik ben vrouw, biseksueel en ook nog eens zwart’. Ze oogt trots en energiek. Haar culturele achtergrond en haar hyperactiviteit zijn hier debet aan. Achter het masker schuilt een onzekere vrouw die niet weet wat ze met zichzelf aan moet. Het voor de spiegel staan en zichzelf horen stamelen, doen haar de das om. Ze wil zich net zo krachtig voelen als dat ze oogt. Danique wil zichzelf kunnen waarderen, haar biseksualiteit omarmen en een leven leiden waarin haar gevoel niet geaccepteerd te worden, niet langer de boventoon voert. Ze wil meer controle over haar emoties en ook afrekenen met de boosheid die ze ervaart jegens haar ouders; met haar moeder is het contact moeizaam. Haar vader ziet ze al een aantal jaren niet meer.
‘Eigenwaarde. Een belangrijk fundament zonder enige vanzelfsprekendheid’
Sterke drive
Ik zie in vrouwenland veel sterke vrouwen. Vrouwen die op de barricade staan als het gaat om homo-emancipatie. Vrouwen die een onvermoeibare drive lijken te hebben als het gaat om uiting geven aan hun lesbische of biseksuele identiteit. Terecht. We hebben als lesbische, biseksuele of transgender vrouw nu eenmaal meer hobbels te nemen in onze ontwikkeling. Een ontwikkelingscontext die gedomineerd wordt door hetero denken. Het heeft invloed op onze eigenwaarde. Als ik kijk naar de nieuwe generatie lesbische en biseksuele vrouwen lijken zij zich al veel vrijer en comfortabel te voelen in hun seksuele identiteit. Waarschijnlijk mede dankzij de vrouwen die hen vooraf zijn gegaan.
De vrouwen die ik zie lijden onder een laag gevoel van eigenwaarde, vragen zich allemaal hetzelfde af; kom ik er nog wel vanaf? Of liever gezegd; is het wel mogelijk om een gezond gevoel van eigenwaarde te verkrijgen? Mijn volmondige antwoord is JA.
We zijn niet onze geschiedenis, de stem van onze ouders. Onze seksuele voorkeur, onze huidskleur of onze maatschappelijke status. We zijn slechts wat we denken. En ons denken is geen absolute waarheid.
Met Danique ging ik geleidelijk aan werken voor de spiegel. Samen met haar kijken naar wie ze nou werkelijk was. Ik hielp haar attent maken op hele genuanceerde uitdrukkingen in haar gezicht die haar emoties weerspiegelden. Heel langzaam ging ze letterlijke en figuurlijk meer in haar eigen ogen kijken. Ontdekte ze aspecten in zichzelf die ze niet eerder had opgemerkt. Waardevolle karakteristieken, zoals haar zachte oogopslag. Met Onna ging ik het proces in waarin ze begon te accepteren dat haar reizende bestaan teveel vergde van haar gevoeligheid. Ging ze verwachtingen ten aanzien van haarzelf bijstellen, werden nieuwe waarheden geïntroduceerd en onderzocht. En Onna had de moed om zichzelf hardop vragen te stellen over haar tamelijk destructieve relatie. Het zijn allemaal stappen richting een meer gezonde waardering van wie zij zijn.
De sleutel naar een volwaardig en vervullend leven met jezelf ligt wel in de mate waarin je jezelf waardevol acht. Het bepaalt de mate waarin je jezelf en de wereld om je heen vertrouwt. En vertrouwen geeft richting aan je leven. In dit kader is wat mij betreft een succesvol leven een leven waarin je vanuit vertrouwen en waardering voor wie je bent, in het leven staat. Een gezond gevoel voor eigenwaarde zorgt ervoor dat je realistische doelen nastreeft, dat je kunt reflecteren op jezelf vanuit eerlijkheid en oprechtheid en kunnen zeggen; dat had ik toch beter anders kunnen aanpakken. De weg naar een gezond gevoel van eigenwaarde is kunnen geloven dat het voor jou is weggelegd.
‘Vertrouwen geeft richting aan je leven’
ILLUSTRATIES: Sophie Oudman
door Barbara Veldt | jul 30, 2017 | Gezin en Relatie, Persoonlijke ontwikkeling, Psychologie
Het stoppen van de destructieve kracht van het oordeel begint bij bewustwording.
Graag zou ik schrijven over hoe vanzelf het gaat in relaties. Over hoe partners elkaar haarfijn aanvoelen en zo veel rekening met elkaar houden, dat we elkaar niet hoeven te kwetsen. Ik zou willen vertellen dat partners gaan voor de romantische liefde. Dat beeld over perfect, liefdevol en begrijpend naar elkaar. Helaas! In relatie zijn tot onze geliefde is een mooi gedeelte van ons leven en gecompliceerd tegelijkertijd.
Identificatie
Als we jong zijn leren we lezen en schrijven en krijgen we bovenal mee hoe de wereld in elkaar zit en wat er van ons wordt verwacht; de lessen over hoe het hoort. We zijn ons in de loop van de tijd gaan identificeren met het beeld dat we van onszelf hebben en hoe we ons leven horen te leiden. We hebben geleerd te geloven dat datgene wat we geleerd hebben over onszelf, is wie we zijn. En juist dat beeld over onszelf en het leven, geeft spanning in elke relatie. Jawel, in elke relatie. Alleen de mate waarin die spanning zich toont en vorm krijgt, zal per liefdesrelatie verschillen.Nadat de eerste gloed van het samen zijn wat afneemt, krijgen de partners vaste voeten aan de grond van hun relatie. Dit is de eerste gevaarlijke etappe! Wanneer de illusies, als onderdeel van de verliefdheid wegvallen, wordt de ware aard van de ander zichtbaar. In de verliefdheidsfase zag je alleen wat je wilde zien en nu zie je de realiteit: de ander is anders dan jij! Dat is het moment waarop EGO toeslaat.
Ego
Nadat de eerste gloed van het samen zijn wat afneemt, krijgen de partners vaste voet in hun relatie. Dit is de eerste gevaarlijke etappe! Wanneer de illusies als onderdeel van de verliefdheid wegvallen, wordt de ware aard van de ander zichtbaar. In de verliefdheidsfase zag je alleen wat je wilde zien en nu zie je de realiteit: de ander is anders dan jij! Dat is het moment waarop Ego toeslaat.
Kenmerkend voor Ego is dat zij altijd gelijk heeft. Ze kijkt vanuit het oordeel waarmee ze aangeeft dat verschillen niet okay zijn. Als jij vindt dat je altijd het voortouw moet nemen en daarmee concludeert dat je geliefde passief is, oordeel je over haar. Eigenlijk zegt jouw Ego ‘ik heb gelijk als ik zeg dat jij passief bent’. Zij zal er alles aan doen dit gelijk bevestigd te krijgen. Het anders zijn van je geliefde is niet het probleem. Jouw Ego die het belang van hoe het hoort benadrukt, is het probleem. Het Ego is zo geconditioneerd dat het verschillen tot nul wil reduceren. En hoe doet Ego dat? Juist door te oordelen over het verschil. Herken je dit? Wat je leuk en aantrekkelijk vond in de ander, wordt nu overschaduwd door datgene waar je van baalt. Je ziet steeds vaker datgene wat je niet leuk vindt aan haar, wat je liever anders zou willen zien. Ego zit op haar troon.
In relatiegesprekken is Ego een vaste en dominant aanwezige gespreksgenoot. Zo ook in de gesprekken met Ingrid en Jarno. Zij konden zich alleen nog maar uiten in verwijten naar elkaar. De mate van onveiligheid voorbij in hun relatie was inmiddels zo groot, dat ze dit patroon niet zelf konden doorbreken. Hun relatie die anderhalf jaar daarvoor uit liefde was begonnen, raakte verstikt in de macht om het gelijk; over wie beter wist hoe het hoorde in de relatie.
Het EGO is goed in het creëren van beelden over elkaar.
Trotse heerser
In een liefdesrelatie gaan de meeste meningsverschillen over geconditioneerde aspecten van jouzelf. Jij vindt dat zaken op een bepaalde manier moeten gebeuren, jouw geliefde denkt daar anders over. Jij vindt dat de ander zich maar moet schikken naar wat jij belangrijk vindt, de ander wil dat niet want tenslotte ga je niet iets doen voor degene die zo oordelend is. EGO is een trotse heerser en neemt geen enkele verantwoordelijkheid.
Ik hoor wel eens terug in gesprekken dat het de taak van de geliefde is om de ander te wijzen op tekortkomingen. Onder het mom van een spiegel voorhouden. Een spiegel voorhouden gaat echter over iemand in de waarde laten, respectvol en helpend zijn. Oordelen gaat over je eigen waarheid boven het welzijn van de ander stellen. Het zijn twee hele verschillende begrippen. Oordelen is het instrument van EGO, een spiegel voorhouden is het instrument van de liefde’.
Ik hoor wel eens terug in gesprekken dat het de taak van de geliefde is om de ander te wijzen op tekortkomingen. Onder het mom van een spiegel voorhouden. Een spiegel voorhouden gaat echter over iemand in de waarde laten, respectvol en helpend zijn. Oordelen gaat over je eigen waarheid boven het welzijn van de ander stellen. Het zijn twee hele verschillende begrippen. Oordelen is het instrument van EGO, een spiegel voorhouden is het instrument van de liefde.
Oordeel: ‘je denkt er nooit aan om uit jezelf de troep op te ruimen’ dat verwijst naar een gebrek in iemands karakter. Een spiegel voorhouden ‘schat denk je eraan dat je je spullen nog opruimt’ geeft veel meer ruimte voor de ander om te zijn wie die is, en dat is niet perse degene die de ander denkt dat zij is.
Gevarenzone: zinnen die helpend lijken maar eigenlijk een oordeel zijn die bedekt worden: ‘Schat, zou je niet wat minder gaan drinken’ of ‘ waarom liggen je kleren nog op het bed’ of ‘ heb je er wel eens aan gedacht om een coach in te schakelen?’ Vul zelf maar in welk oordeel daarin doorklinkt.
Invloed
De vraag is natuurlijk of gedaan krijgen wat jij vindt dat moet gebeuren belangrijker is dan de liefde de ruimte geven die het verdient. Iedereen die deze vraag voorgelegd krijgt, geeft daarop resoluut antwoord; NEE natuurlijk niet. En toch blijkt ons ego, onze geconditioneerde zelf in het dagelijks relationele leven veel invloed uit te oefenen.
De aanwezigheid van EGO wil niet zeggen dat er gebrek aan liefde is. Het zegt simpelweg dat je ideeën over hoe de liefde eruit moet zien en de verwachtingen die daarbij horen, belangrijker zijn voor je doen en laten dan het ‘gewoon’ laten zijn van de liefde. Wat voor mysterieus fenomeen dat ook moge zijn.
Als EGO van haar relationele troon is gevallen, komt er ruimte voor acceptatie, enthousiasme, humor, gelijkheid en gelijkwaardigheid. Dan hoef je niet tegen anderen te zeuren over de tekortkomingen van je geliefde maar praat je enthousiast, energiek en met respect over haar. Je hoeft dan niet te klagen over dat ze te weinig zegt dat ze van je houd. Want in de Liefde is dat in alles voelbaar en hoeft dat niet perse met woorden bekrachtigd te worden.
EGO is een trotse heerser en neemt geen enkele verantwoordelijkheid
Bewust
Het stoppen van de destructieve kracht van het oordeel begint dus met het je bewust zijn van je oordelen over je geliefde. Als je je het bewust bent, kun je ervoor kiezen om je oordeel niet uit te spreken maar het in plaats daarvan, te onderzoeken. Wat zegt het over jou? Als het huis niet opgeruimd is zoals jij dat wenst, word je dan onrustig? Als je geliefde minder waarde hecht aan openlijke liefkozing en zich daar niet aan conformeert, neemt jouw onzekerheid dan toe? Jouw oordeel vertelt jou iets over jou. En als je daar open voor staat, komt er ruimte vrij om lief te hebben. Om je geliefde te zien voor wie ze is, niet voor wie jij wil dat zij is. Niets opent iemands hart meer dan iemand met een open hart tegemoet treden.
Waaraan herken je EGO nog meer? Aan de mate waarop jij of je geliefde gelooft dat eerlijkheid het langst duurt. De eerlijkheid waarmee EGO opereert is over het algemeen vooral kwetsend en schadelijk. Het is namelijk uit op gelijk, de ander kleiner laten voelen en in deze hoedanigheid heeft eerlijkheid helemaal niets met liefde te maken. Dus als je gelooft dat je eerlijk bent door te zeggen dat je geliefde nu echt eens wat aan haar gewicht moet gaan doen, geloof je vooral in je eigen ideeën over eerlijkheid. EGO. Als je merkt dat je geliefde moeite heeft met haar gewicht, daar iets over zegt, dan is het jouw Liefde voor haar die maakt dat je haar steunt, dat je vraagt of je haar daarbij kunt helpen. Dat is het verschil.
Als EGO van haar relationele troon is gevallen, komt er ruimte voor acceptatie, enthousiasme, gelijkheid en gelijkwaardigheid.
Eerlijkheid uit Liefde zorgt ervoor dat je alleen maar eerlijk bent als deze niet kwetst, kleineert of de intentie heeft de ander te veranderen‘
Acceptatie
Om de Liefde te laten zijn, is het werken aan je relatie. Wat is de sleutel in de beweging van EGO naar een liefdevolle relatie? Het besef dat je kunt kiezen om Liefdevol te zijn. Je kunt ervoor kiezen niet meer te luisteren naar de gedachten die je vertellen over hoe je relatie eruit hoort te zien. Dus als jij morgen op vakantie wil maar je geliefde wil pas volgende maand, dan is dat wat het is en ga jij op vakantie en je vriendin blijft thuis. En de liefde vertelt jullie dat ……..
In het geval van Ingrid en Jarno werd snel duidelijk dat hun relatie zo vergiftigd was door EGO, dat de relatie op sterven na dood was. Zij gingen uit elkaar met wel een hele duidelijke les voor de toekomst: wil de liefde kunnen floreren, zorg dan dat zowel het oordeel als de kwetsende eerlijkheid plaatsmaakt voor zelfonderzoek. Van daaruit ontstaat acceptatie voor de verschillen en trots maakt plaats voor kwetsbaar kunnen zijn.
ZELFONDERZOEK
- Maak eens een lijst van alle voorkeuren die je hebt ten aanzien van een partner.
- Ga de lijst zorgvuldig na en bepaal voor jezelf welke voorkeuren voorkomen uit een ego-behoefte en welke voorkeuren voortkomen uit Liefde. Kun je ze onderscheiden en zo ja, waarin verschillen de voorkeuren volgens jou?
door Barbara Veldt | jul 18, 2017 | Gezin en Relatie, Hulpverlening, Psychologie
Afgelopen jaar mocht ik een mevrouw begeleiden die plotseling haar jong volwassen dochter had verloren aan de dood. Een proces waarbij ik naast haar mocht meelopen, vaak haar hand vasthoudend. Haar verdriet was zó rauw toen ze voor het eerst kwam. Ik was er stil van. En dat was prima want we hadden samen afgesproken dat ik haar niet steeds met vragen zou bestoken. Eigenlijk wilde ze vooral ruimte om haar pijn en al haar emoties ‘gewoon’ te laten zijn. Een plek waar ze niet sterker hoefde te zijn dan ze zich voelde en een plek waar iemand bij was die niet bang was voor zoveel heftige emotie. Het mocht allemaal. Hoewel ik beken dat ik zo nu en dan aangedaan was. Heel langzaam leerde ik haar én haar dochter kennen. Vertelde ze over wat zij samen hadden meegemaakt. Konden we zelfs zo nu en dan lachen om haar uitspraken. Maar ook in de stilte was haar dochter voelbaar aanwezig.
Stilte is helend en verbindend
Ik ben geen ‘expert’ in het begeleiden van rouw. Maar door heel nauwkeurig af te stemmen op mijn client, voelde ik aan wat zij nodig had. En met de tijd werden de rouwranden zachter, haar verdriet iets stiller en zag ik dat haar houding weer wat rechter werd. Maar ik zei niets. Ik wilde niet mee in wat haar omgeving aangaf; ‘wordt het niet weer eens tijd om je leven op te pakken’?. In plaats daarvan liet ik haar alle ruimte om haar vragen leidend te laten zijn. Om haar inzichten met mij te delen. En dan nog bleef ik voorzichtig aftastend wat ik terug mocht geven. In dat jaar was de stilte tussen ons, doordrongen van diep respect voor elkaar en voor het proces.
Waarom ik dit ( met toestemming ) deel? Ik heb me dat jaar in toenemende mate verwonderd over de kracht van de stilte. Hoe helend en verbindend deze is. Ik heb me ook verbaasd over hoé emotioneel gehandicapt wij met elkaar zijn als het gaat om verlies. Ik generaliseer en mogelijk dat jij je er niet in herkent. Maar wat ik van haar hoorde over hoe de nabije omgeving ermee omging, vond ik hier en daar zelfs schokkend. Mensen willen dat je doorgaat, dat je sterk bent. Men wil dat je na 3 maanden het leven weer oppakt als ware er niets veranderd. Iedereen heeft zijn eigen tempo, zijn eigen tijd, zijn eigen proces. En dat is genoeg.
Mensen zijn bang voor heftig verdriet. Voelen zich ongemakkelijk. Kunnen het moeilijk verdragen en voelen zich wellicht onmachtig en met lege handen. Het enige wat we hoeven doen als we een naaste hebben met intense emoties, is onze lege handen in die van de ander te leggen. De stilte doet de rest.
door Barbara Veldt | jul 14, 2017 | Opvoeding, Persoonlijke ontwikkeling, Psychologie
Eigen ….. lijk
Eigen ……waarde
Eigen …… heid
Eigen …… schap
Eigen …… zinnig
Eigen …… wijs
Eigen …… handig
Eigen …… aardig
Mooie woorden. Sommigen worden in ons dagelijkse taalgebruik niet in een positieve context gebruikt: ‘die eigenzinnige vrouw’ of ‘ze doet eigenaardig’ of ‘ik wilde eigenlijk dit maar het werd dat’. Maar als je de woorden uit elkaar trekt en er opnieuw een zin van maakt, krijg je hele andere betekenissen; ‘ze doet het op geheel eigen wijze’ of ‘wat een aardige eigen’. Het woord eigen gaat natuurlijk over jou en alleen over jou. Eigen refereert naar de zelf. Naar wie jij bent.
Maar ja, wie ben jij eigenlijk? Wie ben ik? Het is een vraag die je jezelf vast wel eens gesteld hebt. En kreeg je een helder antwoord? En als je wel eens een psychologische test hebt gedaan, vond je daarin vast wel antwoorden die refereerden aan wie je bent of was op dat moment. Toch?! Lastige materie. Ik waag me niet aan alle filosofische overpeinzingen of de ware zelf wel bestaat, of we wel zoiets als een ‘kern’ bezitten. Zijn we misschien toch meer een construct van de voortdurende beweging des levens en creëren wij onszelf keer op keer? Ik weet alleen dat ik het niet weet. Lekker simpel maar zo ben ik … geloof ik.
We zijn allemaal eigen en van onszelf
We hebben allemaal eigenheid in ons. We zijn allemaal eigen en van onszelf. Al heel jong wordt die zichtbaar en ook jong wordt daar korte metten mee gemaakt. Bij de een is dat explicieter dan bij de ander.
Als kind hebben we, niemand uitgezonderd, allemaal een onbewuste innerlijke strijd gevoerd tussen wie je bent, wat je wil zijn en wat er van je verwacht wordt door je omgeving en iets later door school of de sportclub. Kun je je nog herinneren dat je als tijger naar school wilde maar het was geen carnaval? Het is niet onwaarschijnlijk dat je moeder dat niet goed vond. Onze maatschappij zit zo in elkaar dat het weinig ruimte laat voor eigenheid; de wisselwerking tussen aanleg en de ruimte die je krijgt om tot zelfverwerkelijking te komen.
Hoewel wij vinden dat het wel anders zou mogen, snappen we ook dat het zonder normen, vormen, grenzen en meetlatten chaos zou worden; het zorgt voor voorspelbaarheid en overzicht. De prijs die we daar al heel jong voor betalen, is dat we in onze opvoeding zo leren hoe we ons moeten gedragen – conform die meetlat – dat alles wat daarbuiten valt, de uitzondering is. Daarom hebben we lastige kinderen, minderheden en outcast. Dat de meetlat misschien niet deugt, is geen issue want dat zou alleen maar tot verwarring leidde.
Wie ben ik, is vooral de vraag die voortkomt uit de vele aanpassingen die we doen tijdens onze jeugd. We willen er maar al te graag bijhoren en vooral niet opvallen, Het bepalende kader waarin we groot groeien, zet onze eigenheid op scherp en zorgt in vele gevallen zelfs voor dat we zo geconditioneerd raken, dat we niet meer goed weten wat nou echt bij ons hoort en wat we gaandeweg hebben opgepikt via ouders, leerkrachten, vrienden en media.
We besteden veel aandacht aan de ontwikkeling van ons weten – we leren ons suf – en ook onze sociaal-emotionele ontwikkeling wordt nauwgezet gevolgd. En indien we even uit de pas lopen, hier en daar bijgestuurd. Maar hoe zit het met de ontwikkeling van kunnen zijn wie we zijn? Wat als blijkt dat je geliefde geen man maar naar alle waarschijnlijkheid een vrouw zal gaan zijn? Of dat de weg die je ouders voor jou voor ogen hebben, niet de jouwe is? Wat als we zo in elkaar zitten dat onze emoties wegslikken geen optie meer is en we ons echt moeten uiten als we ons gefrustreerd voelen. Wat als we daarin onze kleur laten zien? Dat is een hobbelige weg. Een weg waar onderweg mensen afvallen en aanhaken. En jaren later kunnen we in ieder geval trots zijn op onszelf omdat we onszelf hebben laten zien in een belangrijk aspect van wie we zijn. Da’s een behoorlijke overwinning op zijn wie je bent.
Maar er is nog meer. Heb je het gevoel dat je ploetert en ploetert? De kans bestaat dat je je leven onvoldoende leidt op de manier die past bij wie jij bent. Het is best mogelijk dat jouw ontwikkeling meer gericht was op invoegen en aanpassen dan op mogen zijn wie je bent.
Veel mensen die ik begeleid stellen me de vraag ‘wie ben ik?’ of; hoe zorg ik ervoor dat ik mijn leven inricht zoals ik dat wil?’ Meestal gaan deze vragen vergezeld met klachten als uitputting, vastlopen in werk of privé en ook somberheid. En laat ik hand in eigen boezem steken; ik ben ook een van deze mensen. Ik ken dezelfde klachten, stel mezelf dezelfde vragen en vraag zo nu en dan ook om hulp als ik mijn eigenheid niet genoeg bewaakt heb en mijn opvoeding me richting oude patronen dirigeert. Het verschil met mijn cliënten is mogelijk dat ik snel herken, er woorden aan kan geven en kan handelen naar wat ik zie dat ik doe of niet doe. Het is een menselijk gegeven dat we onszelf niet als Belangrijkst stellen. Zeker vrouwen laten zich makkelijk manipuleren wanneer ze te horen krijgen dat het ‘egoïstisch’ is als ze zichzelf als prioriteit stellen. Want NEE zeggen blijft een lastige.
Hoe zorgen we ervoor dat we wakker worden uit de hypnose van onze maatschappelijke conditionering? Hoe laat je meer je eigenheid spreken? Door jezelf in het middelpunt van je aandacht te brengen!
Mijn gedachten onmiddellijk naar Elze. Een leuke, vlotte vrouw van 29 jaar en afgestudeerd als jurist. Zij kwam uitgeput en met depressie klachten op gesprek en vroeg ‘kun je me helpen mijn leven zo snel mogelijk op de rit te krijgen?’. Ik was vooral geïntrigeerd door de woorden ‘zo snel mogelijk’. Ze leefde met een groot faal gevoel over het feit dat ze nog niets van wat van haar verwacht werd, had waargemaakt. Niet de juiste baan, geen vaste relatie maar wel veel afleiding door uitgaan. Dat ‘zo snel mogelijk’ werd uiteindelijk een stuk langzamer maar wel langdurig en bewust; ze leerde haar eigen ik kennen. Elze had namelijk geen flauw idee en had altijd gedaan waarvan zij dacht dat anderen wilden dat zij deed. Ze had geen enkele aandacht besteed aan de vraag ‘en wat vind ik belangrijk’ of ‘hoe wil ik dat mijn leven eruit ziet’ of zich in situaties afgevraagd ‘en wat wil ik EIGEN-LIJK?’ Ze volgde altijd anderen. In dat stilstaan bij zichzelf was Elze in beweging gekomen en was ze situaties aangegaan en keuzes gaan maken die ze voorheen nooit voor mogelijk had gehouden. In plaats van anderen altijd als richtingaanwijzer te gebruiken, was ze zichzelf als de nummer 1 in haar leven gaan zien.
De poëet Rumi sprak ooit: ‘als je de heerlijke, goede wijn geschonken krijgt, maak je dan niet druk om het vieze glas’. Jij bent die wijn en de omstandigheden zijn dat glas. Als je merkt dat je teveel voegt naar de verwachtingen van anderen en daarmee je eigenheid onderdrukt, is elk moment een mooie gelegenheid om er je licht op te schijnen. Frustreer je niet over de omstandigheden waarin je niet volledig kon zijn maar ga ermee aan de slag. Stel jezelf bijvoorbeeld vragen als; ‘ben ik eerlijk en open naar mezelf en anderen’ ‘doe ik echt de dingen waar ik blij van wordt?’ ‘leef ik werkelijk naar wat ik belangrijk vind?’ of ‘leef ik mijn leven of word ik geleefd?’. Bedenk je dat elke dag een nieuwe kans biedt om je eigen ik aan jezelf en de wereld te tonen.
Eigenheid is anders durven zijn. Eigenheid is niet luisteren naar wat anderen je vertellen maar je eigen koers uitzetten. Niet omdat je dwars wilt liggen maar omdat je niet anders kunt; je hebt die ruimte van verschil nodig hebt om te kunnen zijn wie je bent. Je leven leiden naar Eigenheid is geen gladgestreken weg maar wel een bevredigende weg; het leidt altijd tot een door jou gewenst leven!
door Barbara Veldt | jul 10, 2017 | Gezin en Relatie, Persoonlijke ontwikkeling, Psychologie
In dit artikel neem ik jullie, aan de hand van persoonlijke verhalen, mee in het proces van lijden onder verlies, naar leiding nemen in dit proces. De manier waarop we omgaan met lijden is een zeer persoonlijke weg. Er zijn geen twee mensen die daarin exact dezelfde route afleggen. Sommigen gaan gewoon door met functioneren. Anderen lijden lang onder dat wat er niet meer is en blijven hangen. En weer anderen gebruiken de pijn om het om te buigen naar een ervaring die hen verder helpt in het leven.
Er zijn vele vormen van verlies. De meeste indringende en zichtbare verliezen zijn wel het verlies van een dierbare door dood of scheiding. Maar ook minder zichtbare verliezen kunnen ervoor zorgen dat we in de rollercoaster van rouw en verwerking terecht komen. Ontslag, het verlies van zelfrespect en zelfwaardering, status of financiële zekerheid of het niet kunnen verwezenlijken van dromen. Het leven is eigenlijk een op en neer gaan van winnen en weer verliezen.
Fundament
Als Chris de laatste verhuisdozen uitpakt, realiseert zij zich dat dit een einde van een belangrijke periode markeert. Ze neemt afscheid van haar thuis, afscheid van haar relatie én van de vrouw waarmee zij in de relatie zat. Maar het is ook het loslaten van het beeld dat ze had van diezelfde relatie en van het beeld van de vrouw waar zij van hield. En misschien wel het belangrijkste; verlies van vertrouwen. Het voor haar zo belangrijke fundament waarop de relatie gebouwd was.
In het rouwproces is het van cruciaal belang dat we pijn lijden. Doorleven, ondergaan, er doorheen gaan. Voor Chris betekende het dat ze in de pijn ontdekte welke betekenis er lag in het voelen ervan. Doen we dat niet, dan komt er geen volgende stap. Zelfs als we ervoor kiezen om in de ontkenning te gaan en te blijven, zullen we ooit alle stappen moeten doorlopen. Het is dus eenvoudig een kwestie van vroeg of laat voordat we leiding kunnen nemen over alles wat we voelen. Psychiater Elisabeth Kubler-Ross schrijft naar mijn mening prachtig over de fasering in een rouwproces. Zij beschrijft in haar boeken de vijf fasen van verwerking die mensen geheel of gedeeltelijk doorlopen voordat ze na een traumatische ervaring weer rust vinden in hun leven. De vijf fasen zijn in het kort:
> ONTKENNING >> De fase waarin je je nog afschermt voor de waarheid van hetgeen er niet meer is. Het helpt ons om de werkelijkheid van de situatie geleidelijk toe te laten zodat we niet overspoeld worden door emoties.
> BOOSHEID >> De fase waarin we ons afvragen ‘Waarom overkomt mij dit?’. Kenmerkend voor deze fase is dat de schuldvraag centraal staat. Door je bezig te houden met wie er schuld heeft, hoef jij je nog steeds niet volledig bezig te houden met alles wat je voelt, behalve boosheid.
> ONDERHANDELEN EN VECHTEN >> In deze fase realiseer je je dat boosheid niet werkt en ga je een poging doen om jezelf doelen te stellen of je leven te beteren. Deze fase kent vele uitingsvormen. Van hardlopen tot verzoeningspogingen. Je houdt jezelf op de been door een vooruitzicht te hebben.
> SOMBERHEID >>Dit is de fase waarin je erachter komt dat de eerdere fases niet werkten en sta je jezelf toe om alles te voelen wat er te voelen valt. Het is de periode waarin je op jezelf teruggeworpen wordt, de stilte opzoekt en afleiding uit de weg gaat. Je brengt je tijd het liefst door in afzondering.
> AANVAARDING >> Er is weer licht aan het einde van de tunnel. In dit laatste stadium realiseer je je dat je het verdriet nodig hebt om weer op kracht te komen. En dat het oké is om je te voelen zoals jij je voelt. Het is ook de periode waarin je weer plannen gaat maken, gaat afspreken en deelt wat je doormaakt. Deze periode kenmerkt zich vooral ook doordat er acties worden ondernomen die laten zien dat je het verlies aanvaardt. Concreet kan het betekenen dat je weer gaat zoenen met iemand, dat je die rolstoel aanschaft die ervoor zorgt dat je weer mobiel bent of dat je actief op zoek gaat naar een nieuwe baan.
De Pijn
Het verhaal van Anne illustreert het verloop van de fases zoals hierboven beschreven. Ze vertelt over de pijn die het verlies van haar geliefde brengt na de breuk. Én de pijn van het verlies van hoop als blijkt dat haar ex, van wie ze nog houdt, een ander heeft. Zij schrijft: ‘In mijn relatie bracht ik al mijn mooie eigenschappen voor honderd procent in. Zorgzaamheid. Humor en passie. Ik ging er volledig voor. Maar vergis je niet, ik zette ook afhankelijkheid, manipulatie en een gebrek aan eigenwaarde in. Het feit dat het beëindigen van de relatie niet mijn keuze was, maakt het extra lastig te verdragen. Sterker nog: ik hield hoop. Ieder aardig woord, gebaar of bericht gaf me een klein beetje meer ‘kracht’. Ik stuurde kaartjes, berichtjes en stond op het punt langs te gaan. Ze moest en zou toch zien dat ze mij niet zomaar kon laten gaan? Maar dat kon ze wel’.
Verlies. Het ondenkbare, het onwerkelijke, het ondraaglijke, het onverwachte. We zijn er nooit volledig op voorbereid ook al weten we dat het gaat komen. En iedereen reageert anders. De een bijt bewust door de zure appel heen, de ander verstopt het en gaat dapper door. Raap jij jezelf weer op, of blijf je een tijdje liggen? En als je dan weer overeind bent, hoe kijk je er dan op terug? Ken jij je eigen valkuilen in het verwerkingsproces?
Anne is er duidelijk nog niet aan toe om toe te laten dat de breuk onomkeerbaar is. Dat gebeurt pas als ze ontdekt dat de plek in ‘hun’ bed inmiddels is ingenomen door een ander. Als deze waarheid boven tafel komt, verliest zij daarmee ook de hoop dat het nog goed komt. Het wordt haar duidelijk dat zij geen enkele invloed meer heeft op het leven van en met haar ex. Dat besef haalt haar volledig onderuit, zo ervaart zij haar pijn. Anne lijdt zichtbaar. Ze is er nog niet aan toe iets anders te doen dan lijden. En dat hoeft ook niet. Daar is tijd voor nodig. Zelf schrijft ze hierover: ‘Leiderschap is voor mij als een wankele touwbrug constructie over een meters diep ravijn. En ik heb hoogtevrees. Ik sta bij die brug en weet dat ik, om verder te kunnen, over die meterslange leiderschapsladder moet lopen. Ik heb echt alle voor- en nadelen afgewogen en moet de stap maken. Wanneer weet ik alleen nog niet’.
Leiderschap is voor mij als een wankele touwbrugconstructie over een meters diep ravijn
Anne is er duidelijk nog niet aan toe om toe te laten dat de breuk onomkeerbaar is. Dat gebeurt pas als ze ontdekt dat de plek in ‘hun’ bed inmiddels is ingenomen door een ander. Als deze waarheid boven tafel komt, verliest zij daarmee ook de hoop dat het nog goed komt. Het wordt haar duidelijk dat zij geen enkele invloed meer heeft op het leven van en met haar ex. Dat besef haalt haar volledig onderuit, zo ervaart zij haar pijn. Anne lijdt zichtbaar. Ze is er nog niet aan toe iets anders te doen dan lijden. En dat hoeft ook niet. Daar is tijd voor nodig. Zelf schrijft ze hierover: ‘Leiderschap is voor mij als een wankele touwbrug constructie over een meters diep ravijn. En ik heb hoogtevrees. Ik sta bij die brug en weet dat ik, om verder te kunnen, over die meterslange leiderschapsladder moet lopen. Ik heb echt alle voor- en nadelen afgewogen en moet de stap maken. Wanneer weet ik alleen nog niet’.
Ontkenning
Wat er gebeurt als je die pijn wegdrukt én dus in de ontkenning gaat, getuigt het volgende verhaal over verlies. Mara is een vrouw die na twaalf jaar samenzijn met haar vrouw ‘ingewisseld’ wordt voor een ander. Vanaf het moment dat ze beseft dat de breuk definitief is en haar ex haar tijden heeft voorgelogen, stort zij zich in seksrelaties, spannende extremen. Ze leeft het leven dat er van de buitenkant flitsend, sociaal en zelfs wat extravagant uitziet, maar wat haar van binnen uitholt. Het vergt al haar energie en emotioneel vlakt ze af, hoewel ze dat aan de buitenwereld niet laat merken. Ze overschreeuwt zichzelf. Uiteindelijk voelt ze niets meer en alles wat maar enigszins richting voelen gaat, vermijdt Mara. Na twee jaar is ze gesloopt en tikt de realiteit haar wreed en genadeloos af?. Een depressie is de slotsom. Heel langzaam, met intensieve therapie en vooral yoga en meditatie lukt het haar om er bovenop te komen. Mara leert in haar langdurige proces dat zij niet haar emoties is, maar dat ze emoties heeft. En dat deze komen en gaan. En dat daar niets mis mee is.
Tijdelijk
Pijn lijden is dus een tijdelijke staat van zijn. En heeft tijd nodig om op te lossen. Net als Mara heb ikzelf ervaren dat de belangrijkste levens-les is dat de ware vijand van verlies niet de pijn is die we voelen, maar het ontkennen van de pijn. Eigenlijk wat ik zelf als kind deed na het overlijden van mijn moeder: doorgaan en net doen alsof het er niet is. Simpelweg omdat ik als kind de volwassenen om mij heen hetzelfde zag doen. Kinderen hebben nog geen copingstijl ontwikkeld ten opzichte van verlies en zijn daarbij afhankelijk van hoe volwassenen ermee omgaan. En ontkennen, wegdrukken en doorgaan werkt niet. Ik zie het mensen om mij heen doen. Ogenschijnlijk lijken ze hun leven redelijk op de rit te houden, maar uiteindelijk vliegen ze uit de bocht. En dat kan jaren duren.
De rekening die je betaalt als je doorgaat alsof er niets is veranderd in je leven, is hoog. Somatische klachten, somberheid en/of burn-out zijn van die voorbeelden. Of geen échte verbinding meer aan kunnen gaan en daardoor emotionele leegte ervaren. Laatst sprak een wijze vriendin de magische woorden: ‘Als verandering dan zó moeilijk is om mee om te gaan, blijven we toch gewoon hetzelfde doen in de veranderde situatie?!’. We leren daar niets van en lopen het uiteindelijk toch op? Pijn dwingt ons vroeger of later om stil te staan. Om onder ogen te komen wat we zo angstvallig willen weghouden.De levensles met betrekking tot verlies is een beetje als opgroeien naar volwassenheid: je bent niet plotseling gelukkig, krachtig, zonder angst en mét perspectief. Het gaat er niet om dat je er een perfect leven van maakt. Verlies is bedoeld om je te laten je zien wat de waarde is van jouw leven. Er bestaat geen verlies zonder groeikansen. Mara heeft dat ervaren nadat ze zichzelf eerst ondergedompeld had in afleiding. Anne is op weg om door haar pijn heen te gaan.
Met verlies komt ook het verlies over de controle. We hebben geen enkele invloed op de situatie waarin we zitten als we verlies lijden. Het maakt ons angstig, boos en zelfs schuldgevoel kan onderdeel zijn van wat we voelen als we verliezen. De bekende ‘had ik maar’. En dus houden we de illusie van controle, door ons met hand en tand tegen verandering te verzetten. Ons verstand laat ons namelijk geloven dat als we de omstandigheden maar onder controle houden, we rust ervaren. Helaas. We houden onszelf voor de gek. Wat niet geleerd is, herhaalt zich namelijk.
‘Wat niet geleerd is, herhaald zich’
Overgeven
Fauve is 24 jaar als ze te horen krijgt dat ze borstkanker heeft. Van de een op de andere dag is zij een ernstig zieke vrouw met een onzekere toekomst. Een groot verlies. In een hele korte tijd wordt zij gedwongen haar levensles omtrent het verlies van een gezond lijf en alles wat daaraan gelinkt was, onder ogen te komen. Ze vertelde me dat het verzet tegen het slechte nieuws precies een week duurde. Fauve; ‘Ik maakte mezelf van alles wijs. Wilde er gewoon niet aan. Pas toen ik mijn verzet opgaf – simpelweg omdat het me zoveel energie kostte – gedroeg ik me niet langer als een slachtoffer die haar doodvonnis te horen had gekregen. In plaats daarvan leerde ik mee te gaan in het proces, me bewust te worden van alles wat ik voelde en te luisteren naar de boodschappen die erin verscholen lagen. Langzaam ontdekte ik mijn kracht in dit verlies, leerde ik hierop te vertrouwen en kreeg ik zicht op waar ik invloed op had en wat ik te accepteren had’. Fauve leerde door de tijd heen hoe ze leiding kon nemen over het verlies van haar gezondheid en daarmee kreeg ze werkelijke controle over haar leven. En de paradox van leiding nemen is dat je je vooral leert overgeven aan dat wat is. Het laten gaan van verzet. Inzicht zonder handelen geeft geen verandering. Dus leiding nemen betekent ook dat je actie onderneemt.
Keuze
Wat belangrijk is om je te realiseren, is dat je in het proces van lijden naar leiden een keuze hebt. In tegenstelling tot het verlies op zich. Het verandert wie je bent, de relaties met anderen, je krijgt misschien nieuwe rollen, maar wat voor iedereen hetzelfde is, zijn de keuzes die je daarin maakt. Als je in het begin er al voor kiest om te leven in de ontkenning en doorgaat alsof er niets aan de hand is, zul je blijven hangen in negatieve gedachten en wijzende vingers naar anderen. Je kunt er ook voor kiezen om gaandeweg in het proces – als de ergste pijn jou heeft verlaten – verantwoordelijkheid te nemen. De energie te steken in jezelf en langzaam aan je leven weer op te bouwen. Observeer de veranderingen in je-zelf, haal er voor jou bruikbare informatie uit en doe er iets mee. Fauve zag door naar zichzelf te kijken, hoe haar proces eruit had gezien. Wat haar wel en niet had geholpen. Zij is deze inzichten gaan gebruiken om andere jonge vrouwen te helpen. Mara heeft de koers van haar leven veranderd en is gaan doen waar haar hart ligt: schilderen. Het is mogelijk dat Anne gaat leren dat ze geen afhankelijkheid en manipulatie nodig heeft om te krijgen wat ze graag wil. En dat wat ze wilde, misschien niet het beste in haar naar boven bracht. Dat kan alleen maar betekenen dat er iets beters voor haar in het verschiet ligt.
Waaraan herken je iemand die het lijden onder een traumatische ervaring heeft omgevormd tot verandering naar leiden van haar eigen groei? Hieronder een aantal willekeurige karakteristieken:
> Het reflecteren op zichzelf en daarbij vragen om hulp van ervaren en wijze anderen;
> Niet klagen over de tekorten van anderen maar verantwoordelijkheid nemen over wat je is overkomen. Praten in de ‘ik’ vorm;
> In staat zijn om los te laten. Dat wil zeggen dat je meegaat in wat er is.
> Praten in termen van vertrouwen. Je realiseert je dat de situatie waarin jij je bevindt, tijdelijk is en je geeft je eraan over.
> Je beseft waar je invloed op hebt en waarop niet en je handelt ernaar.
> Je toont je flexibel en past je aan de ver-anderende omstandigheden aan, zonder dat jij je erin verliest.
> Kracht tonen door op tijd stil te staan en als de tijd daar is, te handelen naar de inzichten die je hebt.
Het hele proces van verlies lijden naar verlies leiden vraagt veel moed. De moed om te voelen, kwetsbaar te zijn, stil te staan, naar binnen te kijken en jezelf onder ogen te komen. En uiteindelijk de moed om weer op te staan en de veranderingen die je hebt doorgemaakt te integreren in je leven. Een ware leider is iemand die heeft ervaren dat verlies ons laat zien wat waardevol is in ons leven, wie we werkelijk zijn en welke mogelijkheden we hebben om uit te groeien tot een prachtige versie van onszelf. Daar wil je toch allemaal wel tijdelijk pijn voor lijden?
Recente reacties